Informacja o badaniach prowadzonych wśród Słuchaczy LUTW w 2022 roku przez dr Annę Skakovska
W 2022 roku, będąc doktorantką w Instytucie Psychologii UMCS, pod kierunkiem dr hab. Ewy M. Szepietowskiej i dr Pawła Koniaka zakończyłam badania dotyczące m.in. tego, czy dotychczasowe doświadczenia człowieka (wykształcenie, lata pracy, nasilenie aktywności społecznej, fizycznej i intelektualnej w poprzednich latach życia) mają wpływ na aktualne zdolności do planowania, korygowania i kontrolowania procesów psychicznych (nazywane w psychologii funkcjami wykonawczymi) oraz na te same zdolności oceniane kilka miesięcy później.
Wiele danych wskazuje na to, że nasza przeszła szeroko rozumiana aktywność może korzystnie wpływać na kondycję poznawczą i nastrój w późniejszych latach życia. Szczególnie istotny jest korzystny związek tych przeszłych doświadczeń ze wspomnianymi funkcjami wykonawczymi. One niestety wraz z wiekiem ulegają osłabieniu. Skutkiem tego są trudności w planowaniu (nawet codziennej aktywności), pewna sztywność (tzn. trudność w zmianie planów czy sposobu rozwiązywania problemów) a nawet trudność w podejmowaniu nowych wyzwań. Inne skutki to impulsywność czy podatność na czynniki zakłócające (np. problem w rozumieniu treści rozmowy gdy jest kilku uczestników czy hałas).
Dziękując Państwu za uczestnictwo w badaniach, które odbywały się przecież w czasie pandemii COVID-19, przedstawiam najważniejsze dane i wnioski z badań:
a). Liczba uczestników 50 osób (62% kobiet)
Wiek: 60-85 lat (M = 68,68, SD = 7,18)
74% stanowili seniorzy w wieku 60-74 lat
Najbardziej liczebną grupę stanowiły osoby o wykształceniu średnim, natomiast mniejsza liczba osób otrzymała edukację podstawową lub wyższą.
Wszystkie osoby badane były aktywne zawodowo w przeszłości, w tym 18% w czasie badań nadal pracowało (w niepełnym lub pełnym wymiarze godzin), przeważały natomiast osoby, które w okresie uczestnictwa w badaniach były na emeryturze.
b). Istotną rolę dla funkcji wykonawczych ocenianych po kilku miesiącach odegrała deklarowana przez Państwa aktywność życiowa w różnych sferach przede wszystkim we wczesnych latach dorosłego życia (uprawianie sportu, czytanie książek, uczenie się języków obcych, aktywne życie społeczne). Natomiast lata edukacji czy aktywność zawodowa nie miały istotnego znaczenia dla zmienności w poziomie funkcji wykonawczych (czyli nie wpływały na to, jak się zmieniały wyniki w pomiarze 1 i 2).
c). Osoby aktywne poznawczo (czyli angażujące się w czytanie książek, uczenie się języków obcych, grę na instrumencie muzycznym) lepiej sobie radziły w zadaniach poznawczych, szczególnie dotyczących elastyczności myślenia. Dodatkowo, aktywność społeczna (przynależność do organizacji społecznych, aktywne życie rodzinne i towarzyskie) również sprzyjały lepszym wynikom w zadaniach poznawczych, gdyż prawdopodobnie sprzyja nabywaniu nowych doświadczeń, wzmacnianiu zdolności planowania i organizacji własnej aktywności.
d). Deklarowana aktywność społeczna miała korzystny wpływ na poczucie trudności wykonawczych czyli osoby oceniające siebie jako dotychczas aktywne społecznie miały też niższe poczucie trudności wykonawczych.
e). Osoby aktywne i wysokofunkcjonujące we wczesnych latach swojego życia (do 30 r. ż). bardziej dotkliwie obecnie przeżywały zmiany związane z obniżeniem sprawności poznawczej w procesie naturalnego starzenia się i odczuwały większe kłopoty w zakresie funkcji wykonawczych.
Badania nie były wolne od niedociągnięć (np. przewaga kobiet, niewielka jak na badania grupa uczestników), niemniej wskazują, że warto promować różnorodną aktywność we wszystkich fazach życia (ta w młodości jest w oczywisty sposób najwyższa).
